Typisch Toscane

Waar denk je aan als je aan Toscane denkt? De meeste mensen zullen denken aan het uitstekende eten, de heerlijke wijnen, de pittoreske dorpjes, het prachtige landschap en de historische steden. Op deze pagina hebben we geprobeerd een aantal dingen die gezien worden als typisch Toscaans te beschrijven. Dit zijn allemaal dingen, evenementen en bezienswaardigheden die je gezien of gedaan moet hebben als je een bezoek brengt aan Toscane. In onze beleving zijn alle onderstaande dingen en producten onlosmakelijk verbonden met Toscane.

Een Toscaanse maaltijd

Een Toscaanse maaltijd bestaat net als in veel andere delen in Italië uit vijf delen. Deze vijf zijn antipasti, primi, secondi, contorni en dolci. Je bent natuurlijk niet verplicht om alle onderdelen van het menu te bestellen, maar je kunt een selectie maken uit de verschillende gangen. De meest gangbare combinatie is de primi, secondi en de dolci.

Antipasti

De antipasti is een het aperitiefhapje dat voor de maaltijd geserveerd wordt. Vaak bestaat de antipasti uit enkele plakjes serannoham of proscuitto, wat mozzarella of andere kaas een beetje amandelen en wat olijven. Het kan ook voorkomen dat de antipasti uit een salade bestaat. Een bekende salade uit Toscane is de Panzanella.

De primi wordt gezien als de eerste echte gang. De primi bestaat in de meeste gevallen uit pasta. Dit kan in alle vormen en maten zijn. Van spaghetti tot cannelloni en van gnocchi tot polenta; het is allemaal mogelijk tijdens de primi. Ook risotto hoort tot de mogelijkheden. De primi is, bedoelt om de ergste honger te stillen zonder dat je een vol gevoel er van krijgt. Opvallend is dat de pasta in zo goed als alle gevallen, maar weinig saus bevat. Vaak is het niet meer dan een licht gebonden saus van boter of tomaat.
De Primi kan ook uit een rijk gevulde soep bestaan. Een bekende soep uit Toscane is de Ribollita.

De secondi bestaat in het binnenland van Toscane in zo goed als alle gevallen uit vlees. In de meeste gevallen wordt er gekozen voor een stukje rundvlees maar je ziet ook veel lepre (haas), coniglio (konijn) en cinghiale (everzwijn). In de buurt van de kust heb je een grotere kans dat de secondi uit vis bestaat. Kustplaatsen als Viareggio en Livorno staan bekend om hun uitstekende visgerechten. Ook kip en andere soorten gevogelte zijn als secondi te bestellen.
Wie eens wat anders wil proberen kan ook een gerecht kiezen gemaakt van orgaanvlees.
Bekende gerechten uit Toscane gemaakt van orgaanvlees zijn Trippa alla Fiorentina met pens, lampredotto; een broodje pens en zampa alla Parmigiana gemaakt van een koeienpoot.

Contorni

De contorni is eigenlijk een niet op zichzelf staande gang, maar een bijgerecht van de secondi. Een beroemd bijgerecht is de Fagiolo al Fiasco (een bonengerecht) andere bekende bijgerechten zijn patate in umido (gestoomde aardappelen), verdure grigliate (gegrilde groenten) en funghi porcini (eekhoorntjesbrood).

Dolci

Een goede Italiaans maaltijd wordt altijd afgesloten met een dessert. Dit is in de meeste gevallen een stukje taart of koek gemaakt van noten, gekonfijt fruit en kruiden. Bekende Toscaanse nagerechten zijn castagnaccio alla Toscana, panforte en biscotti di Prato.
Er worden opvallend weinig ijsjes gegeten als nagerecht in Toscane. Deze worden wel aan het einde van de middag gegeten op het terras.

Dit is slechts een kleine greep van de gerechten die typisch zijn voor Toscane. In iedere stad en in ieder dorp zijn er wel gerechten te vinden die typisch zijn voor die plaats. Hieronder een kleine opsomming van de bekendste en spraakmakendste recepten uit Toscane.

Bistecca alle Fiorentina

Het hoogtepunt van de Toscaanse keuken voor mij is de Bistecca alle Fiorentina. Dit is een stuk vlees dat uit de achterzijde van het chianina rund wordt gesneden. Dit bijzondere runderras werd al voor onze jaartelling door de Etrusken gehouden. De Bistecca alle Fiorentina wordt in zijn geheel gegrild. Het vlees wordt voor het grillen ingewreven met peper, zout en olijfolie. Hierna wordt het stuk vlees aan tafel in kleine malse plakjes gesneden. Door de grootte van het stuk vlees is het onmogelijk om deze alleen op te eten.

Panzanella

De Panzanella is een salade die hoofdzakelijk in Toscane en Umbrië wordt gegeten. De salade bestaat uit oud brood dat doordrenkt is met tomaat, basilicum en vinaigrette. Sommige restaurants hebben variaties van deze salade op de kaart staan.

Risotto ai Funghi

De risotto ai fungi is een risotto die je veelvuldig tegenkomt in Toscane. De risotto wordt gemaakt van verse of gedroogde paddenstoelen, ui, knoflook, tijm, boter, bouillon en Parmezaanse kaas. De paddenstoelen die gebruikt worden in deze risotto worden veelal gevonden in de bossen van Toscane.

Pappardelle sul cinghiale

De Pappardelle sul cinghiale is een typisch gerecht uit de Maremma streek in Toscane. Het gerecht bestaat uit een grove pasta en een saus op basis van everzwijn en tomaten. De stukken everzwijn moeten minstens twaalf uur marineren in een marinade van rode wijn, wortel, ui, selderij, rozemarijn, laurier, zout, peper en olijfolie. Hierna moet het vlees ongeveer vier uur opstaan in de saus. Er zijn opvallend veel gerechten met wild zwijn te vinden op de kaart in veel van de restaurants in Toscane. Naast de cinghiale(everzwijn) kom je ook veel coniglio (konijn) tegen op de menukaart.

Ribollita

De Ribollita is zo’n typisch gerecht waarvan iedere familie zijn eigen recept heeft en dat al generaties van moeder op dochter wordt doorgegeven. De belangrijkste ingrediënten van deze soep zijn witte bonen, venkel, cavolo nero (zwarte kool) en Toscaans brood.
Nadat je de soep hebt gemaakt moet je hem een dag laten rusten en de volgende dag weer opwarmen. Dan zijn de smaken optimaal ingetrokken.

Trippa alla Fiorentina

De trippa alla Fiorentina is onder de toeristen een wat minder geliefd Toscaans gerecht. Het is namelijk gemaakt van koeienpens. De pens wordt eerst gewassen en daarna licht gebakken met ui, wortelen, peterselie, selderie en wat knoflook. Stoof het geheel een uurtje en voeg op het laatst wat gepelde tomaten en peper en zout toe. We hebben het gerecht zelf gegeten en ik moet zeggen het klinkt een stuk viezer dan dat het smaakte.

Cacciucco alla Livornese

De Cacciucco alla Livornese is een rijkelijk gevulde vissoep die in Livorno en Viareggio veelvuldig op de kaart te vinden is. Traditioneel wordt de soep gemaakt van dertien verschillende soorten vis. In de meeste restaurants worden hier echter wel wat soorten vanaf gesnoept.
De soep bestaat uit inktvis, octopus, kokkels, mossels, verschillend vissen zoals, zeebaars, pietermannen en schorpioenvissen, hondshaaien en scampi’s. De soep zelf wordt gemaakt van een tomatensaus met bouillon, knoflook, salie, bleekselderij, peterselie, rode wijn en wortel. De rijkelijk gevulde soep wordt geserveerd met brood in de soep. Volgens het recept moet dat oud brood zijn.

Fagioli al Fiasco

Anders dan de naam doet vermoeden zijn deze heerlijke witte bonen zeker geen fiasco. De naam duid op de fles waar de bonen in klaar worden gemaakt. Vroeger werd dit gedaan in oude chianti flessen waarbij het rieten omhulsel de fles beschermde tegen de hitte. Tegenwoordig zijn er hiervoor speciale flessen te koop. De witte bonen worden eerste geweekt en daarna met knoflook, salie, peper, zout en olijfolie in een fles klaargemaakt.

Castagnaccio alla Toscana

De Castagnaccio alla Toscana wordt gemaakt van fijn kastanjemeel, zout, rozijnen olijfolie, pijnboompitten, rozemarijn en walnoten. Het geheel wordt ongeveer een half uur gebakken in de oven. Voordat hij geserveerd wordt moet de Toscaanse kastanjetaart eerst afgekoeld zijn.

Pecorino

De bekendste kaas die geproduceerd wordt in Toscane is de Pecorino. Deze kaas wordt op meerdere plaatsen in de regio gemaakt, maar uit stadje Pienza komt de bekendste Pecorino.

Net als in de rest van Italië gelden er in Toscane wat ongeschreven regels als het om koffie gaat. Zo is het bijvoorbeeld not done om na twaalf uur een cappuccino te bestellen. De Italianen drinken zelf zo goed als uitsluitend caffé espresso. De Italiaanse caffé espresso bestaat uit niet meer dan enkele druppels sterke koffie in een verwarmd kopje. De espresso wordt gedronken met een beetje suiker.

Enkele variaties op de Caffé espresso zijn:
Caffé dopio; de dubbele hoeveelheid van een caffé espresso.
Caffé lungo; dit is caffé espresso waarbij meer water wordt gebruikt waardoor het meer lijkt op de koffie die wij kennen. De caffé lungo heeft een bitterdere smaak dan de espresso door de langere bereidingswijze.
Caffé Americano; is een caffé espresso die wordt aangelengd met heet water.
Caffé Coretto; hierbij wordt een scheutje grappa aan de caffé espresso toegevoegd.
Caffé macchiato; dit is een espresso waar gewone melk aan toe wordt gevoegd.
Caffé cappuccino; op de caffé espresso wordt opgeklopt melkschuim gedaan met daarboven wat cacaopoeder
Caffe latte; de huis-tuin-en-keukenvariant van een cappuccino. Hierbij wordt alleen warme melk aan de koffie toegevoegd
Latte macchiato; Hierbij wordt eerst warme melk aan de caffé espresso toegevoegd en daarbovenop komt weer opgeklopt melkschuim.

Toscano is één van de bekendste wijnregio’s uit Italië. De bekendste wijn die in Toscane gemaakt wordt is de Chianti, maar ook de wijnen uit Montepulciano, San Gimignano en Montalcino hebben hun strepen verdiend en behoren tot de beste wijnen van Italië.

Chianti Classico

De Chianti is de bekendste en populairste wijn uit Italië. Deze wijn dankt zijn bekendheid in eerste instantie aan zijn typische fles. Traditioneel werd de Chianti namelijk verpakt in zogenaamde strooien mandflessen. Deze flessen, die lokaal bekend staan als fiaschi, hebben door hun typische vorm en uiterlijk ervoor gezorgd dat de wijn wereldberoemd werd. Tegenwoordig zijn er nog slechts een handje vol wijnhuizen die hun wijnen nog in deze typische flessen verpakken.
Het wijngebied van de Chianti is te vinden in de driehoek tussen de steden Florence, Arezzo en Siena. De stad Siena wordt gezien als de hoofdstad van de Chianti. Er zijn dan ook maar weinig restaurants en cafés in de stad waar deze overheerlijk wijn niet op de kaart te vinden is. De Chianti Classcico wordt gezien als de beste wijn uit de regio. Deze wijn heeft het hoogste Italiaanse kwaliteitskenmerk van Italië de DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita).

Vino Nobile di Montepulciano

Een andere wereldberoemde wijn uit Toscane is de Vino Nobile di Montepulciano. Net als de Chianti is deze wijn bekroont met het hoogste keurmerk voor Italiaanse wijnen, de DOCG. Dit is best bijzonder, want het dorpje Montepulciano is relatief klein stadje, maar het exporteert zijn wijnen over de hele wereld. In en om het dorp zijn diverse wijnboerderijen en wijnkelders te vinden waar je wijnproverijen kunt houden. De Vino Nobile Montepulciano wordt gezien als de beste wijn die in dit gebied geproduceerd wordt.

Carmignano

De Carmignano is een bijzondere wijn die al sinds de 14e eeuw in de gemeente Carmignano geproduceerd wordt. De wijn wordt hoofdzakelijk gemaakt van de Saniovesedruif aangevuld met canaiolo nero, de cabernet franc en cabernet sauvignon. De Carmignano wordt maar in beperkte hoeveelheid geproduceerd. Dit komt hoofdzakelijk doordat de wijn binnen de grenzen van de gemeente gemaakt moet worden. De Carmignano heeft het predicaat DOCG.

Brunello di Montalcino

De Brunello di Montalcino behoort samen met de Barolo en enkele andere exclusieve wijnen tot de duurst betaalde en hoogst gewaardeerde wijnen van Italië. Voor sommige jaargangen van de Brunello di Montalcino worden enkele honderden euro’s per fles betaald. Een Brunello heeft minimaal 3,5 jaar gerijpt op houten vaten waardoor het een wijn is met een stevig karakter en het zeker geen allemansvriend.

Vernaccia de San Gimignano

De Vernaccia de San Gimignano is in tegenstelling tot de andere wijnen in deze rubriek een witte wijn. De wijn wordt gemaakt met minimaal 85% vernaccia-druif. Deze druivensoort wordt als sinds de 13e eeuw gebruikt en is lang één van de populairste druivensoorten van Italië geweest. Later werd het een vergeten druivensoort die pas in het begin van de twintigste eeuw weer ontdekt werd. Tegenwoordig is het één van de meest gewaardeerde witte wijnen in Italië. De Vernaccia de San Gimignano is bekroond met het DOCG keurmerk.

Vin Santo

De vin santo, wat letterlijk vertaald de heilige wijn betekent, is een dessertwijn die in Toscane geproduceerd wordt. De wijn wordt hoofdzakelijk geproduceerd van de druivensoorten trebbiano en malvasia. Na de oogst worden de druiven op goed geventileerde zolders te drogen gehangen. Als ze eenmaal droog genoeg zijn worden de druiven geperst. Door dit unieke proces ontstaat er een zoete dessertwijn. Deze wijn wordt vervolgens nog enkele jaren te rijpen gelegd wat de smaak ten goede komt. De Vin Santo wordt normaal gesproken gereserveerd met cantuccini, zoete Italiaanse amandelkoekjes.

Volksspelen

Toscane staat bekend om de vele dorpsspelen die er in de zomermaanden gehouden worden. In zo goed als elk dorp wordt er ieder jaar wel een activiteit georganiseerd waarbij de inwoners van het dorp hun krachten met elkaar kunnen meten.

Il Palio

De bekende wedstrijd wordt tweemaal per jaar in Siena georganiseerd; il Palio. Tijdens de “il Palio” op het ‘Piazza del Campo’ strijden tien van de zeventien wijken van Siena tegen elkaar. Welke wijken meedoen doet wordt bepaald via een loting. Tijdens de race worden drie rondjes op het ‘Piazza del Campo’ gereden, waarna een winnaar bekend is. De race zelfs duurt iets langer dan een minuut, maar de voorbereidingen en feestelijkheden eromheen duren wel enkele dagen.

Wijnvatenrace Montepulciano

Een andere beroemde race is de Wijnvatenrace in Montepulciano. Voorafgaand aan deze race wordt er een optocht in middeleeuwse kledij georganiseerd. Hierna worden enorme wijnvaten door twee deelnemers naar boven gerold. Het parcours is ongeveer 1 kilometer lang. Na de race wordt er feestgevierd op het centrale plein waarbij de nodige wijn uit Montepulciano geschonken zal worden.

Luminara di Santa Croce

Een festival van een hele andere strekking is het Luminara di Santa Croce in Lucca. Tijdens deze processie wordt het kruisbeeld Volto Santo di Lucca van de Basiliek san Frediano naar de ‘Duomo di San Martino’ gebracht. Tijdens deze processie worden de gevels en straten rijkelijk versierd met vele duizenden kaarsen. Tijdens de processie wordt het kruisbeeld aangekleed met de juwelen die normaal gesproken in het Museo della Cattedrale te zien zijn.

Carnaval van Viareggio

Een van de plaatsen in Toscane waar uitbundig carnaval gevierd wordt is de kustplaats Viareggio. Tijdens het carnaval in Viareggio wordt één van de mooiste optochten ter wereld gehouden. De praalwagens zijn van een uitmuntende kwaliteit en bereiken soms hoogtes van meer dan twintig meter. Sinds 1873 wordt er al carnaval gevierd in, wat de inwoners van Viareggio de ‘hoofdstad van het carnaval’ noemen.

La Giostra

Tweemaal per jaar, op de eerste zaterdag van juni en de eerste zondag van september, wordt er in Arezzo het La Giostra georganiseerd. Het steekspel wordt op het Piazza Granda georganiseerd dat voor de gelegenheid is omgetoverd tot een arena. Tijdens het steekspel wordt de oude strijd tegen de Arabieren die aan de stadspoorten stonden nagespeeld. Ruiters rijden met lange lansen naar de houten Saracenen toe en proberen hun doel te raken. De ruiters gaan gekleed in de kleuren van hun wijk.

Scarperia

Net als in veel andere plaatsen in Toscane worden er in Scarperia volksspelen georganiseerd. De strijd wordt gestreden tussen de vier wijken van het dorp. Voorafgaand aan de wedstrijd wordt er een optocht gelopen in historische kleding. De wedstrijden bestaan uit beproevingen zoals paalklimmen, touwtrekken en baksteenlopen. Spelen zoals dit worden in behoorlijk wat dorpen in Toscane gehouden.

Het typische landschap van Toscane hoort tot de meest herkenbare landschappen ter wereld. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de schilders uit de renaissance, die het landschap vaak gebruikten op hun schilderijen. Nog steeds is het landschap van Toscane voor de meeste mensen één van de redenen om een bezoek te brengen aan deze bijzondere regio.
Wie herkent niet het plaatsje van de licht glooiende heuvels met daarop het graan, de eindeloos slingerende wegen die gemarkeerd worden met cipressen. Af en toe een verlaten boerderij en een slaperig dorpje. De Val d’Orcia is waarschijnlijk het bekendste stukje landschap in Toscane. Het is opgenomen op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Het is te vinden ten zuiden van Siena. Enkele beroemde dorpen en stadjes zoals Pienza, Montalcino en Casttiglione d’Orcia zijn in de Val d’Orcia te vinden.
Een andere bijzondere bezienswaardigheid in het Toscaanse landschap is de rotsformatie “la balze”. Deze bijzondere rotsen zijn te vinden net buiten het dorp Castelfranco di Sopra. Deze “bergen” bestaan uit zand, klei en grind en kunnen tot honderd meter hoog worden. Het bekendste deel is de Balze del Valdarno. Het was Leonardo da Vinci die deze heuvels beroemd maakte toen hij “la balze” gebruikte als achtergrond van de Mona Lisa.